1-MEHMET ERTEN, (d. 1886, Elbistan- ö. 27 Mart 1953) Rüştiye mezunudur.  TBMM I. dönem (Meclis'e gelmeden istifa etmiştir), II., III., IV., V. ve VI. Dönem Maraş milletvekilliği yapmıştır.  1923-1927-1931-1934- 1939 dönemlerde TBMM’de CHP (Cumhuriyet Halk Partisi)’de görev almıştır.

2-HASAN REŞİT TANKUT (d. 1891, Elbistan - ö. 18 Şubat 1980) 14 Mayıs 1931’de 4’cü dönem Muş Milletvekili, 1935 ile 1950 arası (5,6,7,8, dönem Maraş Milletvekili ) 1950-1954 arasında 9’ncu dönem Hatay milletvekili) 1957-1960 arasında 11’inci dönem Mardin milletvekili olarak CHP (Cumhuriyet Halk Partisi)’inde toplam 7 dönem TBMM görev aldı.

3-EMİN SOYSAL, (d. 1906, Elbistan - ö. 30 Mayıs Türk siyasetçidir. Sivas Erkek Muallim Mektebi ve Ankara Gazi Terbiye Enstitüsü)

1946-1950 yılları arasında 8’ınci ve 1954-1957 yılları arasında 9’uncu dönemlerde TBMM’de CHP (Cumhuriyet Halk Partisi)’de görev yapmıştır.

4-MEHMET MAZHAR ÖZSOY (d. 1912, Elbistan -ö 23 Haziran, 1965),1950-1954 yılları arasında TBMM’de 9 ‘uncu ve 1954-1957 yılları arasında 10’uncu dönemlerde  DP (Demokrat Parti)’sinde görev almıştır.

5-HİLMİ SOYDAN (d. 1920, Elbistan - ö. 22 Aralık 1978), 27 10. 1957 - 27 05. 1960. Yılları arasında(CHP Cumhuriyet Halk Partisi)’nden Milletvekili. (02.06.1968-05.06.1977) yılları arası CHP (Cumhuriyet Halk Partisi) ve CGP (Cumhuriyetçi Güven Partisi)’nden TBMM ‘de senatörlük görevinde bulunmuştur.

6-HACI AHMET ÖZSOY (d.1921 Elbistan ö.26 Ekim 2006) 22 Ekim 1965 - 12 Ekim 1969 tarihleri arasında TBMM 'nde AP (Adalet Partisi)’inden milletvekili görevinde bulunmuştur. 

7-OĞUZ SÖĞÜTLÜ (d. 1933, Elbistan ö.26 Eylül 2012 ) 1973-1977 yılları arasında 15’inci ve 1977-1980 yılları arasında 16’ıncı dönemlerde TBMM‘de CHP (Cumhuriyet Halk Partisi)’nden Milletvekili görevinde bulunmuştur.

6-MEHMET PAMUK (d.17.02.1939 ö.5.03.2020 Elbistan) 1973-1977 yılları arasında 15’inci dönem TBMM’de milletvekili olarak MSP (Milli Selamet Partisi)’inde görev yapmıştır.

9-ÜLKÜ SÖYLEMEZOĞLU (d. 1936, Elbistan ö…)1983-1987 arasında 17’inci MDP (Milliyetçi Demokrasi Partisi)  ve 18’inci dönem 14 Aralık 1987 - 1 Eylül 1991) yılları arasında ANAP (Anavatan Partisi)’inden TBMM milletvekili olarak görev yapmıştır.

10-ESAT BÜTÜN, (d. 1955, Elbistan,ö…) 19’uncu dönemde 14 Kasım 1991 - 4 Aralık 1995 yılları arasında  RP (Refah Partisi )’den ve 20’inci dönemde  1995 - 1999)  yılları arasında  TBMM’de  ANAP (Anavatan Partisi)’inden milletvekili olarak görev yapmıştır.

11-AVNİ DOĞAN (d.1951, Elbistan ö…) 1995 -1999 yılları arasında TBMM’de 20’inci dönem  RP (Refah Partisi)’inden Milletvekili ve 2 Mayıs 1999 - 1 Ekim 2002) 1999- 2002 yılları arasında 21’inci dönem  FP (Fazilet Partisi) ve (14 Kasım 2002 -03 Haziran 2007) yılları arasında 22’inci dönem ve 23 Temmuz 2007 - 23 Nisan 2011 yılları arasında 23’üncü dönem AK Parti (Adalet ve Kalkınma Partisi)’inde TBMM’de Milletvekili olarak görev yapmıştır.

12-MEHMET KAYA (d.1950,Elbistan ö…) (2 Mayıs 1999 - 1 Ekim 2002) yılları arasında TBMM 21 ‘inci dönem Milletvekili olarak  MHP ( Milliyetçi Hareket Partisi)’inde görev almıştır.

13-MAHİR ÜNAL (d.1966 Elbistan, ö…) (28 Haziran 2011 - 23 Nisan 2015)  yılları arasında 24’üncü dönem  (23 Haziran 2015 – 1 Ekim 2015) yılları arasında 25’inci dönem ve 17 Kasım 2015 – 16 Mayıs 2018 yılları arasında 26’ıncı dönem erken seçim üçüncü dönem – ikinci kez erken seçim 27’inci dönem 24.06.2018 günümüz AK PARTİ (Adalet ve Kalkınma Partisi)’nde TBMM’de Milletvekili olarak görevde bulundu. Ayrıca  Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü görevini yürütmüştür. 64’üncü  Hükümet'te Kültür ve Turizm Bakanlığı görevini yürütmüştür Şu an Ak Parti Genel Başkan Yardımcılığı görevine devam etmektedir. 

14.ALİ ÖZTUNÇ (d.01.01.1976 d.  Hofgeismar, Almanya ö---) TBMM’de 27’inci dönem CHP (Cumhuriyet Halk Partisi)’inden Milletvekilliği görevinde bulunmuş olup, ayrıca CHP’de Genel Başkan Yardımcılığı görevine seçilmiştir.

NOT: Elbistan, 1923 yılından itibaren, günümüze (2020) kadar Kahramanmaraş’tan Elbistan doğumlu 14 milletvekili çıkarmış olmasına rağmen tarihinde Bakanı olmamıştır. Bu ilk Mahir Ünal’a nasip olmuştur. Mahir Ünal 23 11. 2015 tarihinde 64. ncü Başbakan Ahmet Davutoğlu hükümetinin Kültür ve Turizm Bakanı olmuştur. Ayrıca Mahir Ünal Ak-Parti’de Grup Başkan Vekilliği görevinde bulunmuştur. Bir diğer Grup Başkan Vekilimizde Fazilet Parti’sinden Avni Doğan olmuştur.

Diğer bir ilkimizde, 1983 yılında kurulan MDP (Milliyetçi Demokrasi Partisi’)nin 13 Temmuz 1985 yılında yapılan birinci olağan kongresinde Genel Başkan, Turgut Sunalp’ın yerine Elbistanlı Ülkü Söylemezoğlu seçilerek mecliste üçüncü sırada grubu olan partinin Genel Başkanı olmuştur. Ancak uzun vadeli olamamıştır. 4 Mayıs 1986 yılında yapılan olağanüstü kongre ile partisinin feshedilmesi kararlaştırıldı. Partili milletvekillerin bir bölümü, başta Ülkü Söylemezoğlu olmak üzere MEHMET YAZAR’ın Genel Başkanlığını yaptığı Hür Demokrat Parti’ye katıldılar ve kalan milletvekilleri de Anavatan Partisi ve Doğru Yol Partisi’ne geçtiler. Ve eski Genel Başkan TURGUT SUNALP başta olmak üzere birkaç milletvekillide bağımsız kaldılar.

*****************************************

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİ’NİN İLK TBMM MARAŞ 1. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ (MEBUSLARI)

İlk mecliste görev yapan milletvekilleri, başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere büyük fedakârlıklarla, milli bir görevi yerine getirmişlerdir. Bu vazife öyle kutsaldı ki, vatana hizmetten başka br düşünceleri yoktu. Milletvekillerinden bazıları meclisin açılışına gelebilmek için bir bir sıkıntıya katlanmış olup yol paralarını bile zorlukla temin edebilmişlerdir. Çoğunun yeterli parasal imkânları olmadıkları için zor şartlarda görevlerini icra etmeye çalışmışlardır. Özellikle yatacak yerleri ciddi bir sorun teşkil etmekteydi. Kalacak yeri olmayanlar için Maarif Vekâlet binası yatakhane olarak hazırlanmış, büyük salona yer yatakları serilerek burada yatmışlardır. Milletvekillerin yemek ihtiyaçlarıda onlardan toplanan para ile sağlanıyordu. Milletvekillerin aylıkları ise önce 80 lira olarak belirlenmiş daha sonra 100 liraya çıkartılmıştır. Fakat devletin kasasında para olmadığı için, sekiz ay sonra maaşları ödenmiştir. Maaşların ödenme zamanı da geldiğinde TBMM hükümeti, bütçe açığını kapatmak için %20 oranında kesinti yaparak ödeme yapmıştır. Görüldüğü gibi ilk TBMM’de bulunan milletvekilleri büyük bir özveri ve gayretle hiçbir karşılık beklemeden millet adına fedakârlık ederek can- hıraç şekilde çalışmışlardır. Bazı milletvekilleri seçildikleri halde Ankara’ya gidemeyerek taşrada daha mütevazı makamlarda çalışmışlardır.

MARAŞ’IN I. MECLİS MİLLETVEKİLLERİ

 Mehmet Tahsin Hüdayioğlu Maraş Meclis-i Mebusan üyesi.

Emirmahmutoğlu Hasip Aksöyök    Maraş

Arslan Toğuzata  Maraş

Rüştü Bozkurt     Maraş

Refet Seçkin       Maraş

Yakup Bozdağ    Maraş Kaymakamlığı tercih edip istifa etti.

İbrahim Ağa        Maraş Ankara'ya gelmeden istifa etti.

Hacı Mehmet Erten Maraş -Elbistan İlk dönem Ankara'ya gelmeden istifa etti ve daha sonraki dönemlerde tekrar görev aldı.

TBMM Hükümeti Birinci Meclis (1920-1923)

Osmanlı Devletinden Türkiye Cumhuriyetine geçişte yer alan en önemli kurum, faaliyetine 23 Nisan 1920’de başlayan ve Nisan 1923’e kadar sürdüren Birinci TBMM’dir. Genelde “Birinci Meclis” ismiyle anılan ve bu araştırmada da aynı isimle anılacak olan Birinci TBMM, hem ülkenin düşman güçleri tarafından istilâsına karşı verilen mücadeleyi fiilen yürütür ve hem de devlet politikası halinde yüzyılı aşkın süredir devam eden batılılaşma sürecinin önemli bir aşamasını teşkil eder.

1. Dönem milletvekillerinin 288’i yükseköğrenim görmüş, 94’ü orta öğrenim mezunu kişilerden oluşmaktaydı. Meslek dağılımı şu şekildeydi: 162 serbest meslek, 133 devlet memuru, 54 asker, 32 din adamı, 30 aşiret reisi, 7 teknik eleman, 16 sağlık görevlisi, 2 Reji görevlisi. Toplam 378 milletvekilinin 162’si birden fazla dil bilgisine sahipti.

1.TBMM’NİN ÖZELLİKLERİ VE ÖNEMİ

a) İstanbul ‟un işgali tüm yurda duyurulmuş ve kınanmıştır.

b) Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmadan 17 gün önce 6 Nisan 1920‟de kurulan Anadolu Ajansı, devleti kuran bu kurumun çıkardığı ilk yasaları duyurdu; Milli Mücadelenin ve Kurtuluş Savaşı’nın her aşamasına, Cumhuriyet devrimlerine tanıklık etti.

c)Bağımsız devletlere gönderilen yazılarla işgal protesto edilmiştir.

d) 19 Mart 1920‟de bütün sancak ve vilayetlere telgraf çekilerek seçimlerin yeniden yapılması ve seçilen milletvekillerinin derhal Ankara’ya gelmesi istenmiştir.

e) İstanbul’dan kaçarak Ankara’ya gelebilen milletvekillerinin, milletvekilliği haklarının saklı olduğu belirtilmiştir. (Ulusal iradeye ters düşmemek ve ulusal birliği sağlamak amaçlanmıştır.)

f)İstanbul’la resmi telgraf ve telefon görüşmeleri yasaklanmıştır.

Yapılan çalışmalar sonucunda I.TBMM 23 Nisan 1920‟de 120 milletvekilinin katılmasıyla açılmıştır. Meclis’in açıldığı gün, gündem olmadığı için Mustafa Kemal Paşa’nın sunduğu önerge görüşülmüş ve karara bağlanmıştır.

1. TBMM’nin Özellikleri:

a) Yeni Türk devletinin kurulmasını sağlamıştır.

b) İnkılapçı bir meclistir. İlk inkılabı kendisi yani ulusal egemenliktir. Daha sonra Saltanatı kaldıran meclis de yine bu meclistir.

c) Bu meclis yetkilerini bir süre Başkomutanlık Yasası ile Mustafa Kemal Paşa’ya devretmiştir

d) TBMM’nin ilk gün geçici başkanı en yaşlı üye sıfatıyla Sinop Mebusu Mehmet Şerif

(Avcıoğlu d. 1845,  ö. 15 Eylül 1929) oldu.

e) Kurucu meclis özelliği taşır. Çünkü ilk anayasa olan 1921 TEŞKİLAT-I ESASİYESİ‟ni hazırlamıştır.

f) Temsil Heyeti’nin görevine son vermiştir.

g) Azınlık milletvekili yoktur, bundan dolayı ulusal bir meclistir.

h) Ulusal egemenlik ilkesini benimsemiştir.

i) Bir ihtilal meclisidir.

j) Ulusal kurtuluş mücadelesini yürütmüş ve bağımsızlığı sağlamıştır. 3 yıl kesintisiz devam etmiştir.

k) Ulusal birliğin bozulmasını engellemek amacıyla (ilk dönemde) padişahlık ve halifelik kurumlarına okunmamıştır.

l) Güçler birliği ilkesini benimseyerek (yasama, yürütme, yargı) ülkeye tam olarak egemen olmuştur.

m) Mecliste partiler yoktur, gruplar vardır. Bunlar: HALK ZÜMRESİ, İSTİKLAL, TESANÜD, YEŞİLORDUCULAR, MÜDAFAA-İ HUKUKÇULAR VE ISLAHAT GRUPLARIDIR.

Mustafa Kemal Paşa’nın Meclis’in açılışından iki gün önce, 21 Nisan 1920’de Anadolu’daki bütün askerî birlikler ile sivil idarecilere gönderdiği ve açılıştan önce yapılması gereken dinî merasimlerin ne şekilde icra edileceğini ayrıntıları ile yazdığı emrinin orijinal metni ve Latin alfabesi ile yazılmış sadeleştirilmiş hali.

1. Allah’ın ihsanı ile Nisan’ın yirmi Üçüncü cuma günü, cuma namazından sonra Ankara’da Büyük Millet Meclisi açılacaktır..

2. Vatanın istiklâli, hilâfet ve saltanatın kurtarılması gibi en mühim ve hayatî görevleri ifâ edecek olan Büyük Millet Meclisi’nin açılış gününü Cuma’ya tesadüf ettirmekle o günün mübarek olmasından istifade için açılıştan önce bütün milletvekilleri ile Hacı Bayram Velî Câmi-i Şerif’inde Cuma namazı kılınarak Kur’an’ın nurlarından ve salâttan feyz alınacaktır.

Namazdan sonra sakal-ı şerif ve sancak-ı şerif taşınarak daireye gidilecektir. İçeriye girilmeden önce bir dua okunacak ve kurbanlar kesilecektir.

3. O günün kutsiyetini sonsuza kadar ulaştırmak maksadıyla bugünden itibaren vilâyet merkezinde Vali Beyefendi Hazretleri’nin düzenlemesi ile hatim indirtilip Buhârî-i Şerîf okutulacak, hatmin geri kalan kısmı Cuma namazından sonra Meclis’in önünde tamamlanacaktır.

4. Kutsal ve yaralı vatanımızın her köşesinde aynı şekilde bugünden başlayarak Buhârîler okunup hatimler indirilecek, Cuma günü ezandan önce minarelerde salavatlar getirilecek, hutbede halifemiz padişahımız efendimizin (Sultan Vahideddin’in) ismi zikredilirken padişahın ve tebaanın bir an önce kurtulup saadete ermesi duası da ilâveten okunacaktır.

Cuma namazının kılınmasından sonra hatim tamamlanarak hilâfet ve saltanat ile vatanın her tarafının kurtulması maksadıyla yapılan millî çalışmaların önemi ve kutsallığı, milletin her ferdinin vekillerinden meydana gelen Büyük Millet Meclisi’nin yapacağı vatanî vazifeyi ifa mecburiyeti hakkında öğütler verilecektir.

Daha sonra halife ve padişahımızın, din ve devletimizin, vatan ve milletimizin kurtuluşu, selâmeti ve istiklâli için dua edilecektir.

Bu dinî ve vatanî merasimin tamamlanıp camilerden çıkılmasından sonra Osmanlı topraklarının her tarafından hükümet makamına gelinerek Meclis’in açılmasından dolayı resmî tebrikler sunulacaktır.

Yine her tarafta Cuma namazından önce uygun şekilde Mevlid-i Şerîf okunacaktır.

5. İşbu tebliğin hemen yayınlanıp gönderilmesi için bütün vasıtalara başvurulacak ve hızlı bir şekilde en ücra köylere, en küçük askerî kıtalara ve memleketin bütün kuruluşlarına ve müesseselerine yollanması sağlanacaktır.

Ayrıca büyük levhalar hâlinde her tarafa asılacak ve mümkün olan yerlerde bastırılıp bedava olarak dağıtılacaktır.

6. Cenâb-ı Hak’ka tam bir muvaffakiyet için niyaz edip yalvarıyoruz.

TEMSİL HEYETİ ADINA MUSTAFA KEMAL

TBMM’nin Açılmasıyla:

a) Temsil Kurulu’nun görevi sona ermiştir.

b) Yeni Türk devletinin temelleri atılmıştır.

c)   Milli egemenliğin yönetime egemen olması sağlanmıştır.

d)  Bağımsızlık mücadelesi hız kazanmıştır.

ADNAN GÜLLÜ Tarih Araştırmacısı & Eğitimci-Yazar