“Tarih, tabularla dolu, önyargıları pekiştiren bir övünme edebiyatı ya da politik propaganda türü değildir.”

Sarıkamış Harekâtı (22 Aralık 1914 6 Ocak 1915), 1. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında Sarıkamış ve çevresinde (Oltu, Narman Penek, Horasan, Bardız, Mecingirt, Karaurgan, Divik) gerçekleşen muharebeler olup Osmanlı İmparatorluğu'nun askeri taktik hatalarıyla büyük bir başarısızlıkla sonuçlanan bir askeri girişimdir.

Yurt genelinde bu savaş törenlerle yad edildi, şehitlerimize dualar edildi. Ama bir gerçeği vurgulamakta yarar var. Osmanlının en talihsiz savaşlarından biridir. Acı bir yenilgi biten bu savaş kendi vatandaşlarından tam yedi yıl süre saklandığını ve sonuçlarının ne olduğu bilgisini milletinden esirgediği bir faciadır. Dönemin hükümeti bu yenilgiyi yedi yıl halkından saklamış hiçbir medyadan yayınlanmasına izin vermemiştir. Ta ki bu savaş katılan 9. Kolordu Kurmay Başkanı Emekli Yarbay Köprülü Şerif (İlden)’in 1922’de, önce AKŞAM Gazetesi’nde, daha sonra “SARIKAMIŞ” adlı eseri yayınlandıktan sonra öğrenebildiler.

Kafkas Cephesi Komutanı Hasan İzzet Paşa’nın emrinde 9.10 ve 11. Kolordular ile bir süvari tümeninden oluşan 3.Ordu vardı. Jandarma ve menzil birlikleri hariç 97 bin kişi kadardı. (ATASE Arşivi,Kls 2,Dos,8-B,F4,4-2) Bazı kaynaklarda bu sayının daha yüksek olduğu yazmaktadır. Bu harekata, 3. Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa ve kurmayları, Enver Paşa’ya harekatın facia olacağını söylemişlerdir. Bunun üzerine Hasan İzzet Paşa, 18 Aralık gecesi istifa etti. 19 Aralık’ta Enver Paşa, 3. Ordu Komutanlığını bizzat kendisi üzerine aldı. (Ali İhsan Sabis, Harp Hatıralarım II.) Enver Paşa harekata karşı çıkan komutanları emekli ederek yerlerine yeni komutanlar atamıştır.

Yeterli mühimmat olmadan, üstelikte ordunun kışlık giysisi de yoktu. Çünkü 100 bin takım kışlık giyecek taşıyan gemiler Karadeniz’de Ruslar tarafından batırılmışlardı. Ordu yazlık giysilerle kış harekâtına katılıyordu. Bu havanın ortalama -30 derece olduğu bir yerde intihardan başka bir şey değildi. En kötüsü de kış şartlarından dolayı kolordular arasında iletişim sağlanamamıştı, hatta bu yüzden tümenler yanlışlıkla dört saat birbirlerine kurşun sıktılar tamtamına 2000 askerimiz şehit oldu.

Gelelim Osmanlı da Üst Kadro Kimlerdi? Niçin Bu Harekata Israr Edildi? 

1- Osmanlı Ordusunun başında BAŞKOMUTAN bir Alman'dır, OTTO LİMAN VON SANDERS ve Genelkurmay Birinci Başkanı Fridrich Bronsart von Schellendorf

2- Sarıkamış harekatının en önemli nedenlerinden biri ALMAN SANAYİSİNİN PETROL İHTİYACINI KARŞILAMAK ÜZERE, AZERBAYCAN PETROLLERİNE ULAŞMAK.

3- 13 Haziran 1878'de imzalanan BERLİN ANLAŞMASI ile ''Kars, Batum, Artvin ve Ardahan sancakları'' Rusya'ya bırakıldı.

4- Maceracı ENVER PAŞANIN ''Türk-İslam İmparatorluğu Kurma Hayalleri'' İşte bunların neticesinde yazlık kıyafetleriyle -40 dereceye yazlık elbiselerle, Sarıkamış / Allahuekber Dağları’na sürülen binlerce Türk evladının sonunun hazin olmasına sebep olmuşlardır. 

YORUMLAR

1- Harekâtı: Sarıkamış'ta ne oldu? Sarıkamış Harekâtı 22 Aralık 1914 tarihinde I.  Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında Sarıkamış'ta gerçekleşen kara çatışmalarından olup Osmanlı İmparatorluğu'nun askeri taktik hatasıyla büyük bir başarısızlıkla sonuçlanan bir askeri girişimdir. Bazı tarihçiler şu savunmayı yazıyorlar Enver Paşa’yı Osmanlı Genelkurmayı’ndaki Alman komutanlarla Hafız Hakkı Paşa etkiledi ya da komutanlar planları tam uygulayamadılar! diyerek rolünü hafifletmek için yazıyorlar. Bu tamamen yanlış yaklaşımdır. Çünkü Enver Paşa, büyük bir vatanseverdi. Ancak “akıl” değil “duygu” adamıydı. Sarıkamış’ta aklıyla değil duygularıyla harekât etti. Bu yanlışın bedelini Mehmetler canları ile ödediler. 

2- Sarıkamış Harekâtı dağıtılmış olan Rus ordusunu yok edip Bakü Petrollerine ulaşmak ve Alman İmparatorluğu'nun sanayi ihtiyacını karşılamak, 93 Harbi'nde kaybedilen Sarıkamış, Kars, Ardahan ve Artvin'i geri almak amacıyla, 1914 yılında dönemin Başkomutan Vekili olan Enver Paşa önderliğinde planlanan ve gerçekleştirilen harekattır.

3- Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığına göre Osmanlı zayiatları 60.000 ve Rus zayiatları 30.000'dir. Ruslar; Türklerden 200 subay, 7000 eri esir, 20 makineli tüfekle 30 topu ganimet olarak almışlardır. 5000 kişi civarında esir alınmıştır. Bunlar tahmine göre Kırım'da domuz çiftliğinde çalıştırılarak ve aç bırakılarak ölmüşlerdir.

4- 9 Ocak'a kadar süren bu savaşta Osmanlı ordusu binlerce askerini soğuktan donarak ya da hastalıktan kaybetti. Savaşın bitiş tarihi konusunda farklı görüşler var ama yaygın eğilim, Enver Paşa'nın cepheden ayrıldığı 9 Ocak'ı harekatın sonu olarak kabul ediyor. Bu harekatın baş sorumlusu Enver Paşa’dır.

Bu Savaşa katılan Yarbay Köprülülü Şerif İlden’in şu sözü ile nokta koyuyorum.

“Gelecek kuşaklara ibret olsun ki, biz tüm millet, yanlış yaratılmış bir adamın arkasında kurtuluş aradığımız için feleğin dediği güne düştük…”

Adnan GÜLLÜ Tarih Araştırmacısı & Eğitimci-Yazar