90'lı yıllar Azerbaycan Türklerinin ateşle imtihanı gibiydi, Türklerin yaşadığı bölgeler, tekrar tekrar yakılıp yıkılıyor çoluk çocuk denilmeden savunmasız insanlar, görüldükleri yerde katlediliyorlardı. Adile Nezerova'nın yaşadığı yer olan Şerur bölgesi de Ermenilerin saldırılarına maruz kalıyor evleri hastaneye yakın olduğu içinde cepheden gelen şehit ve gazileri görerek çocukluğundan gençlik yıllarına adım attığı o günlerde bir taraftan savaşın tüm vahşetini yaşıyorken diğer taraftan da hem onlara yardıma koşuyor, hem de eğitimine ara vermeden devam ediyordu.

Yine bir gün Ermenilerin kuşatmasından kaçan kadın ve çocuklar saklandıkları yer altı sığınağında, sığındıkları üçüncü günün sonunda korkarak sığınaktan çıkarken karşılarında gördükleri iki kişinin Anadolu Türkçesi ile "Biz geldik, korkmayın artık güvendesiniz. Ben asker, yanımda ki arkadaşım da doktor, yardıma geldik" demesi, sanki yıllar önce gelen Enver Paşa'nın, Nuri Paşa'nın biz geldik demesi gibi bir mucizenin gerçekleşmesini yaşatıyor, duyanlara mutluluktan, sözlerini boğazlarına düğümleniyor, dizlerinin bağlarını çözüyordu...

Yıllar sonra 10 kitap yazmış, Şiirler ve edebi yazıları, Fransızca, Kazakça ve Özbekçeye çevrilmiş, sempozyumlara ve edebiyat toplantılarına katılmıştır. 40'dan fazla makale ve tezleriyle yurt içi ve yurt dışı bilimsel konferanslara, sempozyumlara ve edebiyat toplantılarda yer almıştır. Televizyon, İnternet ve radyolarda edebiyat, şiir ve milli birlik üzerine konuşmalar yapmış, Uluslararası Kaşgarlı Mahmut Vakfı'ndan “Kaşgarlı Mahmut” Ödülü’nü almıştır.

"Dil Edebiyat Bilimleri Doktoru" unvanı ile Azerbaycan Eğitim Enstitüsü'nde üst araştırma görevinde bulunup, Azerbaycan Yazarlar Birliği üyesi ve Kamu Birliği Başkanı olarak da görev yapan, Doç. Dr. Adile Nezerova o gün ki duygularını dile getirirken, o anı izaha kelimelerin yetersizliğinden yakınıp:

"Ben o an ki duygularımı ne o zaman, ne de sonraları dile getiremedim, hâlâ da getiremiyorum. Bu öyle güzel bir his, öyle bir güven ki, anlatmaya kelimeler aciz kalır"  diyerek gözleri yaşarıp, sanki o anları tekrar yaşarcasına duygulanıp, gözlerinizden iliklerinize kadar işleyecek müthiş bir enerji, müthiş bir gurur bırakıyor....

Adile Hanım “İçindeki milli duyguları ve Türkçülüğünü de; “Daha çocukluğumdan bu duygularımı rahmetlik babam oluşturmuştu. Sovyetler döneminde kitapların Kiril alfabesi ile yazıldığı zamanlar da bizlere Latin alfabesini öğretmiş. Bu alfabe ile kitaplar bulup o kitapları okutmuştu, büyükbabamın pasaportunu ara ara sakladığı yerden çıkarıp, "Bakın bu pasaportta ne yazıyor? “diye sorar. Büyükbabamın pasaportunda "Milliyeti Türk" yazan yeri bize gururla okuturdu. Bizde o zamanlar çocuksu bir ruh hâli ile “Biz, Azerbaycanlı değil miyiz?” gibi masumane sorularımıza da hepimizi toplayarak bizim Azerbaycan Türkü olduğumuzu söyler, milli kimliğimizi anlatırdı. Tabi o zamanlar, bu bana masal gibi gelse de, göğsümde bir kabarma ve hasret yangısı olduğunu hissederdim.

Daha sonralar Türkiye'de; Ankara, Adana, Antalya, İstanbul, Isparta şehirlerinde konferanslara ve edebi toplantılara katılarak Türkçülüğümü, milli değerlerimi tarif ederken şiirler ile aslında daha çok kendimi, kendi düşüncelerimi tarif edip. “Elde birlik davası, başta Turan sevdası!”  diyerek. Kazakistan Atırav'daki uluslararası bir sempozyuma, omuzlularımda Atatürk'ün resmi olan eşarbımla katılıp. Sunumumu şiirle bitirirken, son sözlerime yansıyan "Ne Mutlu Türküm Diyene" özdeyişini ruhumda bir cumhuriyet kadını olarak hissetmenin mutluluğunu yaşadım.”

"Ne Mutlu Türküm Diyene" diyerek izah eden son dönem Azerbaycan Edebiyatının yüz aklarından olan Adile hanım;

"Dilime dokunmayan kelimeler var hala,

Onları da tatmalıyım.

Açmasını beklediğim laleler var,

Bana yeni övgü ver, lütfen ruhum.

Mücadelem var zihnimde,

Kafamın siyah beyaz bulutlarından kurtulmak var,

bahar umutlarıyla..

Hükmü var zamanda her anın,

Şafakta güneşi görmek için

kapısına dayanmışım tan ın.

Tanrım, nasip et, şu dünyanın

açık kapısından Turan'a bakım"

Adile Hanımın milli köklerine bağlılığı, saygısı, turan sevgisi her zaman sözü ve yaşantısı ile özdeşti. Şiirlerinde vatan, millet, Karabağ konularının yanı sıra aşk şiirleri yazdı. Yaratılanı Yaratanın aşkına sevdi. Aşk şiirlerini ilahi aşka dönüştürüp aşağıdaki dörtlükler gibi şiirlerle Rabbine niyaz eyledi.

Tanrım, kul olsam da varlıyım senden,

Bakma ki, dilimde bin bir ahım var.

Senin benim gibi günahkâr benden,

Benim senin gibi bir Allah’ım var!

Ayrıca Adile Hanım uzmanlık alanıyla da bağlı olduğu için Türk Edebiyatını, Türk yazarlarının kitaplarını beğeni ile okuyor. Hatta Ahmet Hamdi Tanpınar'ın kitaplarını okuduktan sonra düşüncelerini izah ederken “eserlerinin arasından yaşadığı zamana baktığımda Tanpınar’ın özünü gördüm, nefesini duydum, gözyaşlarına ip atıp, daldım gözlerine, dengem bozuldu, iç dünyasına düştüm, kalbine geçtim, ruhuna sıçrayarak tam bir Tanpınar oldum.” Diye dile getirmiş, “Düşünce Adamı Tanpınar” isimli makale yazmıştır.

Adile Nezerova insanlığın hep merhamet üzerine kurulu olduğunu düşünür, gözden ırak olanların gönülden ırak olmayacağı kanaatindedir. Bu kanaatini şiirlerinde de belli eder. Yine başka bir şiiriyle yaratanına şöyle seslenir:

YA HU!

Lütf eyle, söyle Ya Hu,

Kime yanım, yakınım?

Kimden kaçım, İlahi,

Kaçım, kime sığınım?

Ya rehm eyle bu cana,

Ya eteğin salla, çek.

Kanat çalır kuş kibi

Yüreğimde belkile.

Sudan yaranır insan,

Rüyaları keşif olur.

Neden eli değen yer,

Kavurucu ateş olur?...

Farklıdır dinler, ırklar,

Nefs şere eğilir.

Ağlayan gözler farklı,

Gözyaşları aynıdır...

Adile, hak arama,  

Gecede yok, günde yok.

Sende olmayan bir şey,

Demek ki, kimsede yok.

Saraylar suç yeridir,

Masum olan sokaktır.

İlahi, şu dünyada

Adam doğmak kolaydır,

Adam ölmekse zordur.

Adile Hanıma Saygı ve Şükranlarımızla…

Cahit GÜNAY