Yaşadığımız Covid-19 süreci çok ağır bir şekilde tüm dünyayı etkisi altına almış durumda. Bu sıkıntılı süreci atlatabilmemiz için en etkili silahımız aşılar. Fakat görüyoruz ki aşı konusunda çok ciddi bir kafa karışıklığı var ve bunun esas nedeni ise bilgisizlik. Bu yazımda da mesleki bilgilerim ve yaptığım araştırmalar ile biraz olsun sizleri bilgilendirip aşılar hakkında kafalardaki bulanıklığı aydınlatmak istiyorum.

Tarihte ilk uygulanan aşı Çiçek aşısıdır. Çiçek hastalığı variola virüsü tarafından yapılır, bebeklerde ve çocuklarda ciddi sonuçlar ortaya çıkarıp ölüme yol açabilir. Aşılar hakkında ilk bilgi; 1000 yıl kadar önce Çin’de bir hükümdarın oğluna, çiçek hastası bir çocuğun kolu çizilip oluşan yara kabuğu öğütülüp burundan verilmesi ile aşılanarak hasta olmaması sağlanması şeklindedir. İlkel anlamdaki ilk aşılama olarak kabul edilir.

19. YY’da Avustralya’da doktorluk yapan İngiliz asıllı E. Jenner, Avustralya’da sığır besleyen ve süt satan besicilerin çiçek hastalığına yakalanmadığını veya hafif atlattığını duymuştu. Besicilerin, sığır çiçek hastalığını da çok hafif atlattığını biliyordu. Dr. Jenner, 1896’da sığır çiçek hastalığına yakalanmış bir besicinin kolundaki çiçek yarasının sıvısını aldı, 8 yaşında bir çocuğun kolunda bıçakla bir iki çizik açtı ve besicinin yarasından aldığı sıvıyı çocuğun kolunda açtığı çiziğin üzerine sürdü. Aşıladığı çocuklar çiçek hastalığına yakalanmayınca bu aşı yönteminin İngiltere’de ve Avustralya’da yaygın olarak uygulanmasını sağladı. Sonraki yıllarda daha da geliştirilerek tüm dünyada uygulanmaya başlandı. 1977 yılına gelindiğinde aşılama sayesinde Çiçek hastalığı artık tüm dünyada ortadan kaldırılmış oldu.

Daha sonra kuduz, kızamık, kabakulak, çocuk felci gibi daha birçok hastalığın aşısı üretildi ve tüm dünyada ciddi bir aşılanma takvimi ile bu hastalıklarda ortadan kaldırılmış oldu. Sadece geri kalmış ülkelerde aşı uygulamaları yapılamadığı için oralarda halen çeşitli hastalıklar gözükmekte ve birçok çocuğun ölümlerine neden olmaktadır.

Aşılar tıp tarihinin en büyük buluşlarından birisidir. Şu dönemde de birçok ülke Covid -19 aşısı için oldukça yoğun çalışmalar yapmaktalar, birazda bu aşılardan bahsedelim.

İlk olarak yeni bir teknoloji olan biontech-pfizer firmasının aşısı olan mRNA aşısını anlatayım size. Bu aşılar çok yeni bir teknoloji ile üretiliyor ve faz çalışmalarında %90-95 civarı etkin oldukları yapılan yayınlar ile gösterildi. mRNA teknolojisi ile üretilen bu aşı çok daha teknik bilgi içeriyor ve üretimi göreceli olarak daha kolay ve ucuz . Bu aşıda virüsün proteinini üretecek olan mRNA dediğimiz genetik kod yapısı farklı bir şekilde vücuda veriliyor ve hücreler bu proteini üretip virüsü nasıl yeneceklerini öğreniyorlar kabaca böyle anlatabiliriz. En büyük dezavantajları -70 derecede saklanma zorlukları. Bu transfer sürecinde ciddi bir sıkıntı doğuracağı için ilk etapta ülkemizde geniş bir alanda uygulanması mümkün değil.

Bu nedenle sağlık bakanlığımız Çin aşısı diye bilinen “Sinovac” aşısında karar kılmış görünüyor. Bu aşı teknolojisini bildiğimiz inaktive virüs aşısıdır ve şu anki bilgilerimiz açısından daha güvenli bir aşı olarak belirtiliyor. Mesela Grip aşıları da aynı teknoloji ile üretiliyor. Bu aşıları üretmek için virüs önce tanımlanıp izole ediliyor daha sonra virüsün üzerindeki protein yapılar zarar görmeden virüs aktivitesi yok edilerek aşı şeklinde vücudumuza uygulanıyor. Virüs üzerindeki protein yapıyı bağışıklık hücrelerimiz tanıyor ve virüsü nasıl yeneceğini öğreniyor, böylece ilerleyen zamanlarda virüs ile karşılaşsanız bile bağışıklık hücreleri aşı sayesinde bu virüsü nasıl etkisiz kılacağını bildiği için, çoğalıp hastalık yaratmasına mahal vermeden yok ediyorlar.

Sonuç itibari ile etrafınızda duyduğunuz komplo teorilerine inanıp aşılanmaktan korkmayın. Yıllardır aşılar için birçok yalan yanlış bilgiler ile insanlar korkutulup aşılardan uzaklaştırılmaya çalışılıyor. Size bunları söyleyenlerden uzak durun ve bilime inanıp, güvenmeye devam edin. Ülkemize gelen tüm aşıların analizleri ve uygunluk testleri Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu kontrolünde bulunan ulusal referans laboratuvarı İlaç Biyolojik ve Tıbbi Ürünler Laboratuvarı tarafından deneyimli personel ve gelişmiş cihazlar ile yapılmaktadır.

Bakanlığın vatandaşların kafalarındaki soruları aydınlatmak için de ülkemize gelecek aşılara kendi laboratuvarlarında yapılan testlerin ve faz 3 çalışması dediğimiz üreticinin çok sayıda denek insan üzerinde yaptığı etkinlik testlerinin sonucuna göre güvenilir olduğunu mutlaka açıklayacaktır diye düşünüyorum.

Gelişmiş ülkelerin hepsi yıllardır aşılanma takvimleri ile vatandaşlarını koruyor. Şöyle bir tahlil ettiğimizde dünyanın en sağlıklı ve en gelişmiş ülkeleri yine bu ülkelerdir. Bilimle alakası olmayan kulaktan dolma söylentileri çıkarıp aşıların ve ilaçların güvensiz olduğunu söyleyerek halkı yanlış yönlendirilen yerlere bakın; geri kalmışlık, cahillik, fakirlik hep oralardan çıkıyor.

İlaçlar, aşılar, sağlık alanında kullandığımız birçok teknolojik aletler ve hastalıkların nasıl tedavi edileceğine yönelik çalışmalar sayesinde insan ömrü ve yaşam kalitesi çok artmış durumda. Bu açıdan da bakarsanız karar vermek çok da zor olmasa gerek. Bilime güvenin ve sağlıkla kalın.

Ecz. Serkan Gül - Kahramanmaraş Eczacılar Odası Şubesi Elbistan Hakan Coşkun Oda Temsilcisi