“Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat, insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır.” Kemal Atatürk

1925 yılında çıkan 701 sayılı yasa ve ertesi sene çıkan kararname ile 50, 100, 500 ve 1.000 liralık banknotların ön yüzlerinde Cumhurbaşkanı'nın resminin olması kararı alınmıştır. Haliyle İsmet İnönü'nün de Atatürk'ün vefatından sonra Cumhurbaşkanı olunca, kendi resmini bastırması yasaldır. Zaten Cumhurbaşkanı olunduğunda yasal sınırların dışına çıkmak, mümkün değildir.

Ha peki İsmet İnönü bunu illaki yapmak zorunda mı idi? Kendi resmini koymasa olmaz mıydı? İnönü bunu şöyle açıklamıştı: ''Atatürk gibi eşsiz bir kahramanın halefi olmuştum. Benim için en büyük tehlike onun gölgesi altında erimek ve ezilmek idi. Devlet icraatının bütün sorumluluğu bana ait olmalıydı. Bunun için de gücüm, kudretim neyse benim damgamı taşıyacak bir dönemin başladığının belli olması gerekiyordu. Paralara resim nakşedilmesi tarihten gelen bir devlet kudreti ve hakimiyeti geleneği idi. Parada pulda yapılanların başka türlü manalandırılması bir istismardır.

Görüldüğü gibi İnönü, konuyla ilgili akıllarda kalan sorulara da cevap vermiştir. İnönü bunu, yani iftiralara cevap vermeyi sağlığında hep yaptı ve diğer kirli iddiaların sahiplerine de gereken cevapları verdi. İnönü vefat ettikten sonra, kirli iftiralarına her daim yenisini eklediler. İnönü de ölüm uykusundan kalkıp cevap veremeyeceği için, toplumun içinde kahve ağzıyla konuştular.

 Gelelim Genç Cumhuriyeti’nin Paranın Seyrine:

Cumhuriyetin ilk yıllarında para basılmadı. Cumhuriyet 1927 yılına kadar, Osmanlı da 1915’te basılan “ EVRAK-I NAKDİYE” adlı kağıt paralar kullanıldı. Cumhuriyet’in ilk banknotlarının basımına 1925’te karar verildi 30 Aralık 1925 tarihli 701 sayılı Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun çıkarıldı. Bu kanunun ikinci maddesine göre oluşturulacak bir komisyonun yeni paraların şekil ve suretini hazırlayıp önerecek, Bakanlar Kurulu ’da bu öneriyi karara bağlayacaktı. Bu iş için dönemin Maliye Bakanı Abdulhalik Renda başkanlığında Türkiye’de ki banka temsilcilerinden bir komisyon kuruldu. Bu komisyon çalışmaları sonucunda hangi banknotların ne şekilde basılacağına karar verdi. 16 Mart 1926 tarihli 3322 sayılı bir kararnameyle 50-100-500-1000 liralık banknotlar ön yüzlerinde Reis-i Cumhur Hazretlerinin resmi, 1-5-10 liralık banknotlarının ön yüzlerinde ise cumhuriyet sembolü bir resim bulunmasını onayladı.

1927’te Birinci emisyon banknotları piyasaya verildi. Harf devriminden hemen önce basıldığından Osmanlıca, Fransızca olarak basılmıştır. Bu banknotlar 1937 yılına kadar piyasada kalacaktı. 

Birinci emisyon banknotlarında 1-5-10 liralıkların cumhuriyeti temsilen meclis binası, çift süren köylü, Ankara Kalesi ve Bozkurt resimleri vardı. Birinci emisyon banknotlarından 50-100-500-1000 liralıklara da ise Cumhurbaşkanının resmine yer verildi yani Atatürk’ün resmi bırakıldı.

11 Haziran 1930 tarihli 1715 numaralı kanunla Merkez Bankası kuruldu.

Adnan GÜLLÜ Tarih Araştırmacısı & Eğitimci-Yazar